Περίληψη (Abstract)
Η έννοια της «οφθαλμικής υγείας» έχει μεταμορφωθεί μέσα στους αιώνες.
Από τον Ιπποκράτη και τον Γαληνό, που θεωρούσαν το μάτι αντανάκλαση της ψυχής και του σώματος,μέχρι τον Helmholtz και τη σύγχρονη οπτική φυσιολογία, η Οφθαλμολογία εξελίχθηκε από επεμβατική τέχνη σε αυτόνομη επιστήμη.
Ωστόσο, ο 21ος αιώνας αποκάλυψε νέες προκλήσεις: ξηροφθαλμία, φλεγμονές, περιβαλλοντικό στρες, και αισθητική κόπωση του βλέμματος. Οι παραδοσιακοί ορισμοί της οφθαλμικής υγείας(AAO, ESCRS, TFOS) επικεντρώνονται στην οπτική λειτουργία, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τη βιολογική ενότητα του δέρματος, του δακρύου και της τρίχας.
Η Δερμοφθαλμολογία, ως νέα επιστήμη, ορίζει την οφθαλμική υγεία ως αρμονία μεταξύ δέρματος, δακρύου και όρασης. Εισάγει το Οφθαλμόδερμα (Ophthalmoderma) ως ενιαίο οικοσύστημα καιθεμελιώνει νέους βιολογικούς άξονες: Meibomian – Follicle Axis (MFA), Tear–SkinAxis (TSA) και Ophthalmo–Dermal Interface (ODI).
Key Points
- Η Δερμοφθαλμολογία είναι η φυσική εξέλιξη της Οφθαλμολογίας προς μια ολιστική ιατρική.
- Καθορίζει για πρώτη φορά την έννοια του Οφθαλμόδερματος ως νέου οργάνου-στόχου.
- Εισάγει τον νέο ορισμό:
Η Οφθαλμική Υγεία είναι αρμονία μεταξύ δέρματος, δακρύου και όρασης.
Κεφάλαιο 1. Από τον Ιπποκράτη έως τον Helmholtz
Η ιατρική του Ιπποκράτη (460 π.Χ.) θεμελιώθηκε στην έννοια της ισορροπίας.Η υγεία θεωρείτο αποτέλεσμα αρμονίας δυνάμεων, όχι απουσίας νόσου.Το μάτι, ως «καθρέφτης της ψυχής», αποτελούσε βασικό όργανο παρατήρησης της ζωτικότητας και του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου.
Ο Γαληνός (2ος αιώνας μ.Χ.) προχώρησε στη λεπτομερή ανατομία του οφθαλμού,αναγνωρίζοντας τη σύνδεση του με τον εγκέφαλο και το δέρμα.Για τους αρχαίους Έλληνες, η όραση ήταν πνευματική εμπειρία, όχι μόνο φυσική λειτουργία.
Η πραγματική τομή ήρθε το 1851, όταν ο Hermann Von Helmholtz παρουσίασε το οφθαλμοσκόπιο,δίνοντας τη δυνατότητα να “δούμε μέσα στο μάτι”.Έτσι, η Οφθαλμολογία απέκτησε το δικό της όργανο και το δικό της θεωρητικό υπόβαθρο.
Κεφάλαιο 2. Ο 20ός Αιώνας – Από τη Φυσιολογία στο Μικροπεριβάλλον
Μελετητές όπως ο Baudouin, η Marguerite Mc Donald, ο Pflugfelder και οTsubota έφεραν την Οφθαλμολογία σε νέα εποχή: της οφθαλμικής επιφάνειας.
Η δημιουργία του TFOSDEWSII (2017) αποτέλεσε σημείο-σταθμό στη διεθνή οφθαλμολογική σκέψη:η ξηροφθαλμία αναγνωρίστηκε ως πολυπαραγοντική νόσος του δακρυϊκού φιλμ και των αδένων, με συμμετοχή του ανοσοποιητικού, του μικροβιώματος και του περιβάλλοντος.
Παράλληλα, οι εργασίες των παραπάνω ερευνητών έδειξαν ότι η “οφθαλμική επιφάνεια” δεν είναι μεμονωμένο όργανο, αλλά σύστημα αλληλεπίδρασης μεταξύ επιθηλίου, λιπιδίων, νεύρων και δέρματος.Αυτό το μικροπεριβάλλον είναι που η Δερμοφθαλμολογία επεκτείνει – εισάγοντας την έννοια της διπλής διεπιφάνειας (προς το δάκρυ και προς τη βλεφαρίδα)
Baudoin C. et al. “A New Approach for Meibomian Gland Dysfunction and Ocular Surface Inflammation.” Prog Retin Eye Res, 2016
Mc Donald M. et al. “A Comprehensive Review of Dry Eye Disease and its Impact on Vision.” Eye Contact Lens, 2014
Pflugfelder S.C & Stern M.E. “Pathophysiology of Dry Eye Disease: New Perspectives and Clinical Implications.” Ocul Surf, 2020
Tsubota K. et al. “Tear Film and Ocular Surface Health.” Ocul SURF, 2017.
Κεφάλαιο 3. Το Κενό στη Σύγχρονη Θεώρηση
Η κλασική Οφθαλμολογία ασχολείται με τη διαύγεια της όρασης.Η Δερματολογία, με το δέρμα. Η Δερμοφθαλμολογία αναγνωρίζει ότι η οφθαλμική υγεία γεννιέται στη διεπιφάνεια των δύο. Εκεί όπου οι αδένες, οι θύλακοι και το δέρμα λειτουργούν ως ένα σύστημα —το Οφθαλμόδερμα.
Κεφάλαιο 4. Ο Νέος Ορισμός της Οφθαλμικής Υγείας
Η Οφθαλμική Υγεία είναι αρμονία μεταξύ δέρματος, δακρύου και όρασης.
Αυτός ο ορισμός επαναφέρει την ιατρική στην Ιπποκρατική της βάση.
Δεν είναι οφθαλμολογικός ούτε δερματολογικός· είναι ολιστικός.Περιγράφει ένα νέο πρότυπο πρόληψης, όπου καθαριότητα, λιπιδική ισορροπία, μικροβιακή αρμονία και αισθητική συνύπαρξη ορίζουν τη φυσική υγεία του βλέμματος.
Κεφάλαιο 5. Από το Δάκρυ στο Δέρμα – Οι Νέοι Άξονες
Η Δερμοφθαλμολογία θεμελιώνεται στους εξής βιολογικούς άξονες:
- Meibomian–Follicle Axis (MFA)
Ο λειτουργικός δεσμός ανάμεσα στον αδένα και τον θύλακο της βλεφαρίδας.
Επηρεάζει τόσο το λιπιδικό φιλμ όσο και την ακεραιότητα της τρίχας.
- Tear–Skin Axis (TSA)
Ο βιοφυσικός άξονας μεταξύ δακρύου και δέρματος.
Ρυθμίζει την ενυδάτωση, την οπτική διαύγεια και τη φλεγμονώδη απόκριση.
- Ophthalmo–Dermal Interface (ODI)
Η περιοχή επαφής των δύο συστημάτων, όπου υγεία και αισθητική συναντώνται.
Peral A. et al., Ocul Surf. 2023 – “The ocular–skin microbiome continuum.”
Κεφάλαιο 6. Η Εμβρυολογική Θεμελίωση
Οι Μεϊβομιανοί αδένες, οι Zeis/Moll και οι θύλακοι των βλεφαρίδων προέρχονται από το εξώδερμα (ectoderm),όπως και η οφθαλμική επιφάνεια (Niyazov 2018, Cotsarelis 2006).
Η Δερμοφθαλμολογία δεν «ενώνει» δύο ειδικότητες·επανασυνδέει αυτό που η φύση είχε εξαρχής ενωμένο.
Κεφάλαιο 7. Το Μικροβίωμα του Οφθαλμόδερματος
Το μικροβίωμα των βλεφάρων και του ματιού αποτελεί κοινό οικοσύστημα με το δέρμα.
Η Δερμοφθαλμολογία βλέπει τη βλεφαρίτιδα ως δυσβίωση (dysbiosis),όχι απλώς ως φλεγμονή.Στόχος δεν είναι η αποστείρωση, αλλά η μικροβιακή αρμονία.
ZegansM. &VanGelderR., CurrOpinMicrobiol, 2020
Κεφάλαιο 8. Παραλληλισμοί με Ιστορικούς Θεμελιωτές
Όπως ο Helmholtz καθιέρωσε την Οφθαλμολογία,ο Freud θεμελίωσε την Ψυχανάλυση,και ο Virchow τη Κυτταρική Παθολογία,έτσι και η Δερμοφθαλμολογία δημιουργεί νέο πλαίσιο ιατρικής σκέψης:την υγεία ως αρμονία διεπιφανειών.
Κεφάλαιο 9. Σημαντικότητα του Άρθρου
Το παρόν Position Paper της WOD αποτελεί το πρώτο διεθνές κείμενοπου ορίζει με σαφήνεια την έννοια της οφθαλμικής υγείας σε βιολογικό, ιστορικό και φιλοσοφικό επίπεδο.
- Καθορίζει το Οφθαλμόδερμα ως νέο όργανο-στόχο.
- Εισάγει τους βιολογικούς άξονες MFA και TSA.
- Επαναπροσδιορίζει τη σημασία των βλεφαρίδων και των αδένων.
- Δημιουργεί νέο θεωρητικό πλαίσιο για την πρόληψη, την υγιεινή και την αισθητική.
- Προσφέρει τον πρώτο σύγχρονο Ιπποκρατικό ορισμό για την οφθαλμική υγεία.
Ό,τι ήταν το οφθαλμοσκόπιο του Helmholtz για τη Χειρουργική,είναι η Δερμοφθαλμολογία για τη σύγχρονη Ιατρική:μια νέα όραση του ανθρώπινου βλέμματος.
Υπογραφή
Συντάχθηκε από την Επιστημονική Ομάδα της Παγκόσμιας Οργάνωσης Δερμοφθαλμολογίας (WOD)υπό την εννοιολογική καθοδήγηση του John Tsakalos με αναφορά στα έργα διεθνών οφθαλμιάτρων και ερευνητών όπως των Marguerite Mc Donald, Christophe Baudoin ,Stephen C. Pflugfelder, Kazuo Tsubota, Anibal Peral, Dmitry Niyazov, George Cotsarelis, Michael Zegans, Russell VanGelder, των οποίων η πρωτοποριακή έρευνα συνέβαλε στην εξέλιξη της επιστήμης της οφθαλμικής επιφάνειας και στη θεμελίωση της εννοιολογικής βάσης της Δερμοφθαλμολογίας.
Με ιδιαίτερες ευχαριστίες προς την Ελληνική οφθαλμολογική κοινότητα, της οποίας η κλινική εμπειρία και η εκπαιδευτική δράση συνέβαλαν ουσιαστικά στη διάδοση των αρχών της υγιεινής της οφθαλμικής επιφάνειας και των βλεφάρων.
Η Δερμοφθαλμολογίαπου γεννήθηκε στην Ελλάδα και αναπτύσσεται μέσα από διεθνή επιστημονική συνεργασία, αποτελεί τη φυσική εξέλιξη της οφθαλμολογικής γνώσης και το θεμέλιο μιας νέας ιατρικής εποχής.
(Για εκπαιδευτικούς και επιστημονικούς σκοπούς – Αθήνα 2025)
Citation Format
World Organization of Dermophthalmology (WOD).
Evolution of the Concept of Eye Health – From Hippocrates to Dermophthalmology.
WOD Position Paper, Athens, Greece, 2025.
Edited by John Tsakalos.
Επιστημονικό Motto
“Where Eye Health meets Skin Science.”
(Εκεί όπου η υγεία του ματιού συναντά την επιστήμη του δέρματος.)